Bajka

Słowo o literaturze

 Moderator: Tomasz Kowalczyk

ODPOWIEDZ
Awatar użytkownika
Jan Stanisław Kiczor
Administrator
Posty: 15130
Rejestracja: wt 27 sty, 2009
Lokalizacja: Warszawa
Kontakt:

Post autor: Jan Stanisław Kiczor »

Bajka
? krótki, epicki utwór literacki, zawierający morał (pouczenie), może być wierszowany i żartobliwy. Morał może znajdować się na początku lub na końcu utworu albo wynikać z jego treści. Istotną cechą bajki jest alegoryczność. Bohaterami bajek mogą być ludzie, a także zwierzęta, przedmioty i zjawiska, które uosabiają typy ludzkie, cechy charakteru lub przeciwstawne poglądy i stanowiska[1].

Gatunek powstał w starożytnej Grecji ? motywy zwierzęce pojawiały się tam już w VIII/VII w. p.n.e. w twórczości Hezjoda i Stesichora[2]. Jednak powstanie i rozwój gatunku wiąże się przede wszystkim z żyjącym w VI w. p.n.e. niewolnikiem Ezopem, który miał skomponować zbiór pisanych prozą bajek zwierzęcych[3]. W V w. p.n.e. pojawiło się określenie "bajki ezopowe", obejmujące zarówno zbiór bajek pisanych przez Ezopa, jak i utwory autorów wcześniejszych i późniejszych[2]. W starożytności powstawały także zbiory bajek Babriosa, Fedrusa i Avianusa. Popularny był też anonimowy zbiór 98 bajek, nazywany bajkami Romulusa[2]. Bajki były też włączane do utworów m.in. Enniusza i Horacego. W średniowieczu tworzono początkowo łacińskie przeróbki bajek starożytnych; w językach narodowych pisano bajki dopiero od XII wieku (we Francji pojawił się wtedy przekład bajek Marie de France). Popularność bajki wzrosła w okresie renesansu, tworzyli wtedy m.in. Rimicjusz, Erazm z Rotterdamu[4]. W czasach późniejszych bajki pisali m.in. Jean de La Fontaine, Gotthold Ephraim Lessing oraz Iwan Kryłow[1].

W Polsce pierwsze bajki pojawiały się jako część większych utworów: kazań, kronik i listów. Pierwszy większy zbiór bajek zamieścił Biernat z Lublina w Żywocie Ezopa Fryga[4]. Bajki pisywali później: Bartłomiej Paprocki, Krzysztof Niemirycz, Franciszek Dionizy Kniaźnin, Julian Ursyn Niemcewicz, Ignacy Krasicki, Adam Mickiewicz, Aleksander Fredro oraz Stanisław Jachowicz[5].

Rozróżnia się dwa rodzaje bajek: bajki narracyjne i bajki epigramatyczne. Bajka narracyjna jest zbliżona do noweli, posiada krótką, łatwą do przyswojenia fabułę. Starożytnym twórcą bajek narracyjnych jest np. Babrios, nowożytnym La Fontaine. Bajka epigramatyczna jest natomiast zbliżona do epigramatu, krótsza, pozbawiona fabuły i wszelkich cech epickich. Teoretyczne uzasadnienie dał bajce epigramatycznej Gotthold Ephraim Lessing, nawiązując do starożytnej tradycji Fedrusa[1].



Przypisy:
1. ? 1,0 1,1 1,2 Słownik terminów literackich. Janusz Sławiński (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2000, s. 55. ISBN 83-01-13851-3.
2. ? 2,0 2,1 2,2 Hanna Dziechcińska Bajka. W: Słownik literatury staropolskiej. Teresa Michałowska (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, s. 76. ISBN 83-04-04621-0.
3. ? Zbigniew Goliński Bajka. W: Słownik literatury polskiego oświecenia. Teresa Kostkiewiczowa (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, s. 22. ISBN 83-04-04620-2.
4. ? 4,0 4,1 Hanna Dziechcińska Bajka. W: Słownik literatury staropolskiej. Teresa Michałowska (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, s. 77. ISBN 83-04-04621-0.
5. ? Józef Bachórz Bajka. W: Słownik literatury polskiej XIX wieku. Józef Bachórz i Alina Kowalczykowa (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, ss. 66?68. ISBN 83-04-04616-4.

Bibliografia:
* Słownik terminów literackich. Janusz Sławiński (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2000. ISBN 83-01-13851-3.
* Hanna Dziechcińska Bajka. W: Słownik literatury staropolskiej. Teresa Michałowska (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002. ISBN 83-04-04621-0.
* Zbigniew Goliński Bajka. W: Słownik literatury polskiego oświecenia. Teresa Kostkiewiczowa (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002. ISBN 83-04-04620-2.
* Józef Bachórz Bajka. W: Słownik literatury polskiej XIX wieku. Józef Bachórz i Alina Kowalczykowa (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002. ISBN 83-04-04616-4.
Imperare sibi maximum imperium est

„Dobry wiersz zdarza się rzadziej / niż zdechły borsuk na drodze (…)” /Nils Hav/