Panegiryk

Słowo o literaturze

 Moderator: Tomasz Kowalczyk

ODPOWIEDZ
Awatar użytkownika
Jan Stanisław Kiczor
Administrator
Posty: 15130
Rejestracja: wt 27 sty, 2009
Lokalizacja: Warszawa
Kontakt:

Post autor: Jan Stanisław Kiczor »

Panegiryk

- utwór okolicznościowy, prozatorski lub wierszowany, najczęściej uroczysty, wysławiający daną osobę albo uświetniający wydarzenie, zwykle w tonie pochlebstwa lub przesadnego zachwytu.

W starożytnej Grecji nazwą tą określano wygłaszane na pogrzebach wodzów, polityków i in. wybitnych osobistości mowy sławiące szczególnie ich zasługi patriotyczne i obywatelskie, np. mowy Isokratesa i Gorgiasza. W Rzymie mowy panegiryczne (laudes, elogia, enkomia) rozwinęły się zwłaszcza w okresie późnego cesarstwa i dotyczyły wyłącznie osób żyjących. Posługiwały się ustalonym schematem konstrukcyjnym oraz słownictwem. Elementy panegiryku występowały również w epicediach, epitalamiach i epinikach.

W średniowieczu chwyty panegiryku stosowano m.in. w historiografii, szczególnie jeśli szło o ważne wydarzenia z życia władcy lub innej znakomitej osoby (w Polsce np. w kronikach Galla Anonima i W. Kadłubka).

W okresie renesansu panegiryk rozwinął się zwłaszcza w poezji dworskiej XVI-XVII w., związany z instytucją mecenatu artystycznego, zobowiązującego autorów do składania wyrazów wdzięczności mecenasowi, najczęściej władcy, którego sławiono za potęgę, mądrość, odniesione zwycięstwa itp., np. pochwała Zygmunta I pióra A. Krzyckiego (Encomium Sigismundi regis, 1512).

W formie panegiryku gratulowano również z powodu objęcia wysokich stanowisk państwowych i kościelnych. W okresie baroku panegiryk wytworzył nowe formy, jak winszowania, peany, triumfy, trophea, pamiątki i gratulacje, po polsku i po łacinie. Posługiwano się przy tym językiem składającym się z licznych, na ogół uschematyzowanych figur poetyckich. W XVII i XVIII w. twórczość panegiryczna przyjęła masowy charakter, szczególnie w epoce saskiej.

Oświecenie przejawiało krytyczny stosunek do owego zjawiska, ale panegiryk nie zanikł, przybierając formę ody na cześć znakomitych osób i ważnych wydarzeń. Hiperboliczny styl panegiryku raził romantyków, którzy zarzucili ten rodzaj twórczości.





wg: Encyklopedii PWN
Imperare sibi maximum imperium est

„Dobry wiersz zdarza się rzadziej / niż zdechły borsuk na drodze (…)” /Nils Hav/