Rym

Słowo o literaturze

 Moderator: Tomasz Kowalczyk

ODPOWIEDZ
Awatar użytkownika
Jan Stanisław Kiczor
Administrator
Posty: 15130
Rejestracja: wt 27 sty, 2009
Lokalizacja: Warszawa
Kontakt:

Post autor: Jan Stanisław Kiczor »

Rym

- powtórzenie jednakowych lub podobnych układów brzmieniowych w zakończeniach wyrazów zajmujących ustaloną pozycję w obrębie wersu (w poezji) lub zdania.

Rym pełni funkcję wierszotwórczą, instrumentacyjną i semantyczną (znaczeniową). W poezji współczesnej rymy mają mniejsze znaczenie niż w tradycyjnej, w wielu zaś jej przejawach zupełnie nie występują.


Rodzaje rymów

Podział ze względu na przestrzeń akcentującą:

* męskie (oksytoniczne) - oparte na akcencie oksytonicznym, właściwe wierszowi sylabotonicznemu, jak "zew - krew"

* żeńskie (paroksytoniczne) - posługujące się akcentem paroksytonicznym, nieodłączne od wiersza sylabicznego, np. "woda - uroda"

* daktyliczne (proparoksytoniczne) - w języku polskim rzadkie, związane z akcentem proparoksytonicznym: "zakochać się - rozszlochać się", "metafízyka - ryzyka"

* bogate - charakteryzują się nagromadzeniem współbrzmień spółgłoskowych, np.: piąstkom - cząstkom,

* ubogie - nie posiadają wielu współbrzmień, np.: te - swe, mi - śni,

* głębokie (pogłębione) - obszar współdźwięczności wychodzi poza granice ustalone przez miejsce akcentowanej samogłoski; są równocześnie rymami bogatymi, np.: łabędzie - tak będzie,

* dokładne (pełne, ścisłe) - utrzymują pełną identyczność głoskową na obszarze współdźwięczności,

* niedokładne (przybliżone) - nie operują identycznością głosek w obrębie obszarów rymowych, np.: domy - mody,

* składane - ich przestrzeń rozciąga się poza granice pojedynczego wyrazu, np.: do dna - chłodna?,

* łamane - tworzą ekscentryczny efekt intonacyjno-semantyczny, są stylistycznie sfunkcjonalizowane (vide: "Gdy się człowiek robi starszy" Tadeusza Boya-Żeleńskiego),

* przygodne - pojawiają się sporadycznie, np.: tyleż tędy - co wszędy,

* gramatyczne - utworzone z wyrazów, których współbrzmienie wynika z identyczności końcówek gramatycznych, np.: spotkałem - uściskałem,

* niegramatyczne - utworzone z wyrazów należących do różnych kategorii gramatycznych, np.: świat cały - bez chwały,

* banalne (oklepane, częstochowskie) - utworzone z wyrazów często zestawianych ze sobą w pozycjach rymowych, tworzą ciąg wyeksploatowanych skojarzeń, np.: dal - żal, "ojczyzna - blizna", "kochać - szlochać",

* rzadkie (wyszukane, trudne) - przeciwieństwo rymów banalnych, charakteryzują się niezwykłością doboru wyrazów,

* egzotyczne - wprowadzają słowa obce, np.: trytonów - pantalonów,

* homonimiczne - powtarzanie tych samych wyrazów, np. stokroć - stokroć,

* kalamburowe - ujawniają dwuznaczność wyrazów i więzi znaczeniowe, np. "bogiń - albo giń",

* asonans - rym oparty na identyczności samogłoskowej, np. "plama - trawa",

* konsonans - rym oparty na identyczności spółgłoskowej, np. "gong - gang".

Rodzaje układów rymów:

Podział ze względu na miejsce rymów w wierszu:

* końcowe - w zakończeniu wersu
* początkowe (inicjalne)

* wewnętrzne - obejmujące wyrazy wewnątrz jednego wersu
* zewnętrzne - obejmujące wyrazy zewnętrzne jednego wersu

* parzyste (sąsiadujące) - dwa kolejne wersy mają tzw. układ AABB
* krzyżowe (przeplatane): np. w pierwszym i w trzecim wersie - układ ABAB
* okalające - układ ABBA
* monorymy - układ AAAA







Bibliografia:
* Aleksandra Okopień-Sławińska, Rym, w: Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich, ISBN 83-04-04417-X, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1998, s. 487-492 (bibl.).
* Michał Głowiński, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Zarys teorii literatury, ISBN 83-02-02519-4, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1986, s. 211-229.



wg: Wikipedii
Ostatnio zmieniony wt 28 lut, 2012 przez Jan Stanisław Kiczor, łącznie zmieniany 2 razy.
Imperare sibi maximum imperium est

„Dobry wiersz zdarza się rzadziej / niż zdechły borsuk na drodze (…)” /Nils Hav/