Satyra

Słowo o literaturze

 Moderator: Tomasz Kowalczyk

ODPOWIEDZ
Awatar użytkownika
Jan Stanisław Kiczor
Administrator
Posty: 15130
Rejestracja: wt 27 sty, 2009
Lokalizacja: Warszawa
Kontakt:

Post autor: Jan Stanisław Kiczor »

Satyra

- utwór literacki wyrażający krytyczny stosunek autora do różnych zjawisk, np. wad ludzkich, obyczajów i stosunków społecznych, postaw światopoglądowych itp.

Satyra nie proponuje pozytywnych wzorców, poprzestając na negacji i ośmieszaniu. Głównym narzędziem satyry jest komizm, a także karykatura i groteska. Posługuje się często takimi gatunkami, jak: komedia, poemat satyryczny, bajka, epigramat, fraszka, felieton, monolog estradowy, szopka oraz parodia, trawestacja, pastisz, persyflaż.

Tendencje satyryczne pojawiły się w literaturze starogreckiej, m.in. w komedii staroattyckiej i satyrze menippejskiej. Satyra ukształtowała się ostatecznie w literaturze starożytnego Rzymu w postaci pisanych heksametrem pouczających gawęd bądź napastliwych monologów, dialogów i in. form narracyjnych, m.in. w twórczości Lucjusza, Warrona, Horacego, Juwenalisa.

Formy owe przetrwały do XVIII w. i przeżyły kolejny rozkwit w klasycyzmie, np. w dziełach: N. Boileau, A. Pope'a, I. Krasickiego, A. Naruszewicza.

Wyróżnia się najczęściej następujące odmiany twórczości satyrycznej:

- satyrę osobistą, zwróconą przeciwko konkretnym osobom znanym w życiu publicznym, posługującą się chętnie pamfletem, paszkwilem i inwektywą, np. utwory P. Aretino, J. Swifta, A. Nowaczyńskiego.

- satyrę społeczno-obyczajową, znaną m.in. z twórczości: F. Rabelais'go, M. Reja, I. Krasickiego, G.B. Shawa, M. Twaina, A. Słonimskiego.

- satyrę polityczną (np. Wolter, J.U. Niemcewicz, B. Brecht).

- satyrę literacką, ośmieszającą konwencje i stereotypy wypowiedzi literackich.

Satyra konkretna odnosi się bezpośrednio do rzeczywistości, abstrakcyjna zaś ma charakter pozaczasowy, atakując najczęściej z pozycji moralistyczno-filozoficznych uniwersalne cechy ludzkie, np. bajka.

Satyra filmowa - gatunek komedii ukazujący w karykaturalnym świetle zjawiska społeczne, polityczne bądź obyczajowe, m.in. filmy Ch. Chaplina: Emigrant (1918) i Dyktator (1940), A. Munka: Eroica (1958) i Zezowate szczęście (1960), a także Rejs M. Piwowskiego (1970), M.A.S.H. R. Altmana (1970).







Wg: Encyklopedia PWN
Imperare sibi maximum imperium est

„Dobry wiersz zdarza się rzadziej / niż zdechły borsuk na drodze (…)” /Nils Hav/