Sylaba

Słowo o literaturze

 Moderator: Tomasz Kowalczyk

ODPOWIEDZ
Awatar użytkownika
Jan Stanisław Kiczor
Administrator
Posty: 15130
Rejestracja: wt 27 sty, 2009
Lokalizacja: Warszawa
Kontakt:

Post autor: Jan Stanisław Kiczor »

Sylaba

Sylaba (stgr. συλλαβή syllabḗ) (zgłoska) – element struktury fonologicznej o głośnej artykulacji, większy niż segment (głoska), mniejszy niż wyraz, który może stanowić lub być jego częścią.

Sylaba musi zawierać co najmniej jeden ośrodek (nucleus), którym jest zazwyczaj samogłoska (w niektórych językach może to być też spółgłoska sylabiczna (sonant). Jeśli ośrodek poprzedzony jest spółgłoskami, nazywamy je nagłosem (onset), jeśli z kolei następują po nim jakieś spółgłoski, tworzą one wygłos (koda).

Pisma posiadające odrębne znaki dla każdej sylaby to sylabariusze, zobacz kana.
Klasyfikacja sylab

Dwie najczęściej spotykane klasyfikacje sylab to podział na sylaby otwarte i zamknięte oraz podział na sylaby lekkie i ciężkie.
Sylaby otwarte i zamknięte

Sylaba otwarta to sylaba zakończona samogłoską (czyli pozbawiona kody), np. każda sylaba w wyrazie ma·te·ma·ty·ka. Sylaba zamknięta to sylaba zakończona spółgłoską (czyli taka, która ma kodę), np. każda sylaba w wyrazie trój·kąt.
Sylaby lekkie (słabe) i ciężkie (mocne)

Sylaba lekka (słaba) to taka, która ma prosty ośrodek (a więc nie jest to dyftong ani samogłoska długa) i albo nie ma kody, albo ma tylko jedną spółgłoskę w kodzie.

Przykład: ma w wyrazie ma·te·ma·ty·ka , rat w wyrazie a·pa·rat

Sylaby ciężkie (mocne) to wszystkie inne sylaby.

Przykład: port w wyrazie trans·port

W języku polskim dyftong zazwyczaj reprezentowany jest przez sekwencję liter au lub eu, a jego pojawienie wiąże się z tym, że u nie jest w nich sylabiczne, np. w au·tor głoskę u wymawiamy jak ł (IPA:w).
Praktyczne zasady dzielenia wyrazów na sylaby w języku polskim

Fonetyczna
dzielimy wyraz na tyle sylab, ile jest samogłosek. Jeżeli pomiędzy samogłoskami znajduje się jedna spółgłoska, nie oddzielamy jej od następującej po niej samogłoski. Jeżeli więcej, nie oddzielamy ostatniej spółgłoski od następującej po niej samogłoski; co do pozostałych, musimy kierować się wyczuciem, np. słowo "matka", niektórzy dzielą "mat-ka" (zalecane), inni "ma-tka". Z kolei słowo "marka" da się podzielić tylko jako "mar-ka". Zawsze oddzielamy od siebie podwojone głoski np. wan-na. Reguły istnieją, ale ich świadome stosowanie wymaga pewnej wiedzy teoretycznej, gdyż odwołują się do struktury sylaby w języku polskim i do znajomości tzw. hierarchii sonorności.
Dyftong
jeżeli zauważymy w wyrazie sekwencję „au” lub „eu”, sprawdzamy czy nie jest to dyftong. Jeśli podczas wymowy samogłoska „u” brzmi jak „ł”, to ich nie rozdzielamy (dyftong), jeżeli brzmi jak "u", to możemy je rozdzielić.

Przykłady

auto → au-to
nauka → na-u-ka
wanna → wan-na
zassać → zas-sać
radosny → ra-dos-ny
zwierzę → zwie-rzę
sarna → sar-na
chłopców → chłop-ców

Sylaby w innych językach

Różne języki różnią się dopuszczalną strukturą sylab. Na przykład w języku japońskim występują tylko sylaby otwarte oraz sylaby zakończone na n (w pewnych kontekstach bardziej przypominające m), które jednak może być traktowane jako samogłoska nosowa i jest wypowiadane z pełną długością sylaby krótkiej, czyli np. słowo in (員 - いん) trwa tak samo długo jak słowo kana (仮名 - かな). W języku arabskim dopuszczalne są jedynie zbitki złożone z dwóch spółgłosek, a w nagłosie jedynie pojedyncze samogłoski. Natomiast w językach słowiańskich, gruzińskim, językach berberyjskich i salisz dopuszczalne są złożone zbitki spółgłoskowe, jak w polskim wyrazie wstrzemięźliwość czy gruzińskim mc'vrtneli (trener).

W niektórych językach istnieją sylaby pozbawione samogłosek, których ośrodkiem jest spółgłoska sylabiczna:

w czeskim prst (palec), vrch (szczyt), krk (kark)
w słoweńskim grb (godło)
w angielskim button (guzik), jeśli wymówione bez szwa przed n.

Bibliografia

Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych PWN. Warszawa 1995, s. 1057, ISBN 83-01-11487-8
Ostatnio zmieniony wt 10 wrz, 2013 przez Jan Stanisław Kiczor, łącznie zmieniany 1 raz.
Imperare sibi maximum imperium est

„Dobry wiersz zdarza się rzadziej / niż zdechły borsuk na drodze (…)” /Nils Hav/